Trong mười năm gần đây, công nghệ Blockchain trở thành xu hướng “hot” trên toàn cầu và tại Việt Nam. Công nghệ Blockchain có tiềm năng phát triển lớn trong các ngành từ dịch vụ tài chính, sản xuất và khu vực công cho đến chuỗi cung ứng logistic, giáo dục và năng lượng. Vậy Blockchain là gì, cùng VPBANKSME tham khảo bài viết sau.
I. Blockchain là gì?
Mọi người thường phức tạp hóa khái niệm về Blockchain nhưng khái niệm cốt lõi của nó rất đơn giản. Blockchain thực ra là một cơ sở dữ liệu cho phép lưu trữ thông tin.
Để hiểu rõ hơn về công nghệ Blockchain, trước hết ta cần tìm hiểu cơ sở dữ liệu là gì?
Cơ sở dữ liệu là tập hợp các thông tin được lưu trữ dưới dạng điện tử trên hệ thống máy tính. Thông tin hoặc dữ liệu này được cấu trúc theo định dạng bảng, giúp tìm kiếm và lọc thông tin cụ thể dễ dàng hơn.
Vậy điểm khác biệt giữa việc sử dụng bảng tính để lưu trữ thông tin thay vì cơ sở dữ liệu là gì?
Để lưu trữ được một lượng lớn cơ sở dữ liệu thì cần sự kết hợp lưu trữ giữa máy chủ và nhiều máy tính với nhau. Các máy chủ được xây dựng trên một hệ thống gồm hàng trăm hoặc hàng nghìn máy tính liên kết với nhau để có đủ khả năng tính toán và dung lượng lưu trữ cần thiết đáp ứng lượng lớn người dùng truy cập cơ sở dữ liệu đồng thời.
Tuy một bảng tính hoặc cơ sở dữ liệu có thể truy cập cùng lúc nhiều người, nhưng nếu dữ liệu thuộc sở hữu của một doanh nghiệp và được quản lý bởi một cá nhân, cá nhân này sẽ được cấp toàn quyền kiểm soát cách thức hoạt động và dữ liệu bên trong nó.
II. Các thuộc tính của Blockchain
Công nghệ Blockchain có 2 đặc tính nổi bật là phân quyền và minh bạch. Trong đó:
1. Phân quyền
Giống như một cơ sở dữ liệu khổng lồ, Bitcoin cần một tập hợp các máy tính để lưu trữ chuỗi tệp. Đối với Bitcoin, Blockchain là cơ sở dữ liệu cụ thể lưu trữ mọi giao dịch Bitcoin từng thực hiện.
Bitcoin là hệ thống tập trung hàng nghìn máy tính, nhưng mỗi máy tính hoặc nhóm máy tính chứa Blockchain được vận hành bởi cá nhân hoặc nhóm người riêng biệt. Tập hợp các máy tính chứa Blockchain tạo nên mạng của Bitcoin được gọi là các Node.
Với mô hình trên, Blockchain của Bitcoin được sử dụng theo cách phi tập trung. Tuy vậy, các Blockchain riêng tư, tập trung, nơi các máy tính tạo nên mạng của nó được sở hữu và vận hành bởi một thực thể duy nhất.
2. Minh bạch
Một trong những khái niệm thú vị và dễ bị hiểu lầm nhất trong công nghệ Blockchain là tính minh bạch của người dùng. Do tính chất phi tập trung của khối Bitcoin, tất cả các giao dịch được coi là minh bạch khi có một node cá nhân hoặc khi sử dụng các trình khám phá chuỗi khối Bitcoin cho phép bất kỳ ai cũng có thể xem các giao dịch diễn ra trực tiếp.
Mỗi node có bản sao riêng và cập nhật lại khi có khối mới được xác nhận và thêm vào. Điều này có nghĩa bạn có thể theo dõi Bitcoin ở bất cứ nơi nào bạn muốn.
III. Blockchain có an toàn không?
Công nghệ Blockchain luôn đặt vấn đề bảo mật và sự tin tưởng của người dùng lên hàng đầu, vì thế bạn có thể yên tâm chia sẻ dữ liệu lên hệ thống này.
Đầu tiên, các khối mới được lưu trữ tuyến tính và theo thứ tự thời gian, có nghĩa chúng luôn được thêm vào “phần cuối” của Blockchain.
Sau khi một khối được thêm vào cuối chuỗi khối, rất khó để quay lại và thay đổi nội dung của khối trừ khi đạt được sự đồng thuận của số đông, bởi mỗi khối chứa một mã hash (hàm băm) riêng biệt.
Mã hàm băm được tạo ra bởi một hàm toán học giúp biến thông tin kỹ thuật số thành một chuỗi số và chữ cái. Nếu thông tin đó được chỉnh sửa, mã hàm băm cũng thay đổi.
Điều này khiến phiên bản Bitcoin bị xâm chiếm không có giá trị, cuộc tấn công cuối cùng chỉ trở nên vô nghĩa vì hacker có quyền kiểm soát một tài sản vô giá trị.
IV. So sánh giữa Bitcoin và Blockchain
Để phân biệt hai khái niệm này, ta cần hiểu Bitcoin chỉ sử dụng Blockchain như một phương tiện ghi lại sổ cái thanh toán một cách minh bạch, thực chất, Blockchain có thể sử dụng để ghi lại bất kỳ số điểm dữ liệu nào.
Điều này thể hiện ở dạng giao dịch, phiếu bầu trong các cuộc bầu cử hay kiểm kê sản phẩm, danh tính tiểu bang,…
Hiện nay, trên Blockchain có rất nhiều dự án đang được triển khai nhằm giúp ích cho xã hội. Ví dụ: Blockchain sử dụng để bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử dân chủ. Nhờ tính bất biến của Blockchain việc bỏ phiếu gian lận khó xảy ra hơn rất nhiều
V. Blockchain so với ngân hàng
Ngân hàng và Blockchain phi tập trung có nhiều điểm khác nhau. Vậy xem ngân hàng khác với Blockchain như thế nào, hãy so sánh hệ thống ngân hàng với việc triển khai Blockchain của Bitcoin.
VI. Ứng dụng công nghệ Blockchain trong cuộc sống
Có thể thấy, Blockchain là một hệ thống đáng tin cậy để lưu trữ dữ liệu về các loại giao dịch khác nhau.
Một số công ty lớn đã kết hợp Blockchain bao gồm Walmart, Pfizer, AIG, Siemens, Unilever và một loạt các công ty khác. Ví dụ, tập đoàn IBM tạo ra chuỗi Food Trust nhằm truy xuất nguồn gốc và cung cấp thực phẩm sạch thông qua hồ sơ dữ liệu của hệ thống Blockchain.
Tại sao phải làm như thế? Hiện nay thế giới chứng kiến vô số đợt bùng phát vi khuẩn e Coli, salmonella, listeria, cũng như các chất độc hại khác vô tình đưa vào thực phẩm. Và người ta phải mất hàng tuần thậm chí hàng tháng để tìm ra nguồn gốc của dịch bệnh hoặc nguyên nhân gây bệnh từ những gì mọi người ăn.
Việc sử dụng Blockchain giúp cho các thương hiệu theo dõi được lộ trình của sản phẩm, nguồn gốc của nó, thông qua từng điểm dừng sản phẩm và cuối cùng là quá trình giao hàng. Nếu một thực phẩm được phát hiện bị ô nhiễm, ta có thể truy xuất nguồn gốc của nó qua từng điểm dừng.
Nhờ vậy, các công ty kiểm soát và xác định vấn để xảy ra sớm hơn rất nhiều.
1. Ngân hàng và tài chính
Ngân hàng và tổ chức tín dụng có nhiều tiện ích khi tích hợp Blockchain vào các hoạt động kinh doanh của mình.
Thời gian làm việc tại các ngân hàng là 5 ngày/tuần, có nghĩa nếu bạn gửi séc vào thứ Sáu lúc 6 giờ chiều, bạn phải đợi đến sáng thứ Hai để xem tiền vào tài khoản chưa. Ngay cả khi chuyển tiền trong giờ làm việc, vẫn mất từ 1-3 ngày để xác minh và hoàn tất giao dịch.
Bằng cách kết hợp Blockchain vào ngân hàng, người dùng có thể thấy giao dịch của họ xử lý vỏn vẹn 10 phút bất kể thời gian nào kể cả ngày nghỉ. Nhờ Blockchain, các ngân hàng có cơ hội trao đổi tiền với các công ty, tổ chức tín dụng nhanh chóng và an toàn hơn.
Ở ngân hàng, việc chuyển một khoản tiền lớn mang đến nhiều chi phí và rủi ro. Vì thế việc sử dụng hệ thống Blockchai giúp các ngân hàng giải quyết nhiều bài toán khó.
2. Tiền tệ
Bằng cách trải rộng quy mô hoạt động của mình trên mạng lưới máy tính, Blockchain cho phép Bitcoin và các loại tiền điện tử khác hoạt động không cần sự giám sát và quản lý của cơ quan trung ương. Điều này không chỉ giảm rủi ro rò rỉ thông tin mà còn loại bỏ nhiều phí xử lý và giao dịch.
Hệ thống Blockchain cũng cung cấp cho những người ở các quốc gia có tiền tệ hoặc cơ sở hạ tầng chưa ổn định một loại tiền tệ ổn định hơn với nhiều ứng dụng, mạng lưới cá nhân và tổ chức rộng lớn, nhờ vậy họ có thể kinh doanh, cả trong nước và nước ngoài.
Việc sử dụng ví tiền điện tử cho tài khoản tiết kiệm hoặc làm phương tiện thanh toán rất tiện ích với người không có giấy tờ tùy thân.
Tuy nhiên với quốc gia bị chiến tranh tàn phá hoặc chính phủ thiếu cơ sở hạ tầng để cung cấp thông tin nhận dạng. Công dân của những quốc gia này không có quyền truy cập vào tài khoản tiết kiệm hoặc tài khoản môi giới. Do đó, không có cách nào cất giữ của cải một cách an toàn và hiệu quả.
3. Hồ sơ tài sản
Ngày nay, bạn không cần dành thời gian đến các văn phòng Máy ghi âm tại địa phương của mình để ghi lại quyền tài sản vừa nặng nề lại không hiệu quả, giờ đây các chứng thư vật chất chỉ cần giao cho nhân viên chính phủ tại văn phòng ghi chép địa phương nhập thủ công vào cơ sở dữ liệu trung tâm và chỉ mục công khai của quận.
Khi có sự tranh chấp tài sản, các yêu cầu về tài sản phải được hòa giải với chỉ số công khai này.
Quá trình này vừa tốn thời gian vừa làm cho việc theo dõi quyền sở hữu tài sản phức tạp hơn nhiều. Trong khi đó, công nghệ Blockchain có khả năng càn quét tài liệu và theo dõi các khối vật lý trong văn phòng ghi âm địa phương.
Nếu quyền sở hữu tài sản được lưu trữ và xác minh trên hệ thống Blockchain, chủ sở hữu có thể hoàn toàn tin tưởng chứng thư của họ chính xác và được ghi lại vĩnh viễn.
4. Hợp đồng thông minh
Ngày nay việc tổ chức các hợp đồng thông minh trên Blockchain, giúp cho việc thỏa thuận dễ dàng hơn nhiều. Các hợp đồng thông minh là một mã số máy tính có thể hiểu và xây dựng thành các Blockchain tạo điều kiện, xác minh, hoặc đàm phán một thỏa thuận trong hợp đồng.
Tại đây người dùng có thể đưa ra điều kiện mà họ đồng ý, khi điều kiện này được đáp ứng, điều khoản trong hợp đồng tự động được thực hiện.
VII. Phân tích ưu và nhược điểm của công nghệ Blockchain
Với tính năng ưu việt của mình, Blockchain là một hình thức lưu trữ hồ sơ phi tập trung không có giới hạn. Một số ưu và nhược điểm của công nghệ Blockchain:
1. Ưu điểm của Blockchain
Công nghệ Blockchain (Blockchain technology) ví như cuốn sổ ghi chép lại những giao dịch xảy ra trong hệ thống với ưu điểm
1.1. Độ chính xác của chuỗi
Giao dịch trên mạng Blockchain được chấp thuận bởi mạng lưới gồm hàng nghìn máy tính liên kết với nhau. Điều này loại bỏ hầu như tất cả thao tác của con người trong quá trình xác minh, dẫn đến con người ít sai sót và ghi lại thông tin chính xác hơn.
Ngay cả khi một máy tính mắc lỗi tính toán, lỗi sẽ chỉ xảy ra với một bản sao của chuỗi khối block. Để lỗi này có thể lây lan sang phần còn lại của chuỗi khối, nó sẽ cần được thực hiện bởi ít nhất 51% máy tính của mạng, điều gần như không thể xảy ra với một mạng lưới khổng lồ và phát triển có quy mô như Bitcoin.
1.2. Giảm chi phí
Sử dụng công nghệ Blockchain, người dùng có thể loại bỏ nhu cầu xác minh của bên thứ ba từ đó tiết kiệm nhiều chi phí.
Ví dụ chủ doanh nghiệp cần thanh toán một khoản đầu tư bằng thẻ tín dụng, thay vì nhờ bên thứ 3 là các ngân hàng xác minh và xử lý giao dịch, chủ doanh nghiệp có thể chuyển tiền qua Bitcoin với mức phí giao dịch hạn chế và không có cơ quan trung ương. Vì thế việc chuyển tiền nhanh chóng và rẻ hơn nhiều.
1.3. Phân quyền
Blockchain là cuốn sổ cái được sao chép và trải rộng trên một mạng lưới máy tính. Do đó khi một khối mới được thêm vào Blockchain, mọi máy tính trên mạng đều cập nhật Blockchain của nó.
Blockchain sử dụng mô hình truyền bá thông tin trên một mạng lưới máy tính thay vì lưu trữ trong dữ liệu trung tâm, bằng cách này việc tổng hợp, bảo mật thông tin dễ dàng hơn nhiều. Nếu một bản sao của Blockchain rơi vào tay hacker thì chỉ một bản sao thông tin bị rò rỉ thay vì toàn bộ mạng bị xâm hại.
1.4. Giao dịch hiệu quả
Các giao dịch thực hiện thông qua một cơ quan trung ương ( tức bên thứ 3) có thể mất đến vài ngày để giải quyết. Ví dụ: nếu bạn gửi séc vào tối thứ Sáu, bạn có thể phải đợi đến thứ Hai tiền mới vào tài khoản.
Trong khi các tổ chức tài chính chỉ hoạt động trong giờ làm việc, 5 ngày/tuần thì Blockchain có thể hoạt động liên tục 24 giờ/ngày kể cả cuối tuần hay ngày lễ. Các giao dịch được hoàn thành trong ít nhất 10 mười phút, điều này đặc biệt hữu ích cho các giao dịch xuyên biên giới.
1.5. Giao dịch cá nhân
Nhiều Blockchain hoạt động như cơ sở dữ liệu công khai, vì thế bất kỳ ai kết nối Internet đều có thể xem danh sách lịch sử giao dịch của mạng. Tuy nhiên người dùng có thể truy cập thông tin chi tiết về các giao dịch nhưng họ không thể truy cập thông tin nhận dạng liên quan đến người dùng thực hiện giao dịch đó.
Nếu một người mua Bitcoin trên một sàn giao dịch yêu cầu nhận dạng thì danh tính của người đó sẽ liên kết với địa chỉ Blockchain của họ mà không bị rò rỉ bất kỳ thông tin cá nhân nào.
1.6. Minh bạch
Hầu hết các Blockchain là phần mềm mã nguồn mở, có nghĩa bất kỳ ai cũng có thể xem mã của Blockchain. Nhờ vậy kiểm toán viên có thể xem xét các loại tiền điện tử như Bitcoin để bảo mật.
Trên thực tế, việc kiểm soát và chỉnh sửa Bitcoin không thuộc thẩm quyền của bất kỳ ai. Do đó nếu một người đề xuất thay đổi hoặc nâng cấp hệ thống được số đông đồng ý thì Bitcoin có thể được cập nhật và nâng cấp.
1.5. Ngân hàng không qua ngân hàng
Công nghệ Blockchain và Bitcoin đang phát triển một cách toàn diện, dù bạn là bất kỳ ai, bất kể dân tộc, giới tính hay nền văn hóa nào đi nữa đều có thể sử dụng nó.
Theo thống kê trên thế giới hiện nay có khoảng 2 tỷ người trưởng thành vẫn chưa có tài khoản ngân hàng hoặc phương tiện lưu trữ tiền bạc và của cải. Gần như tất cả những người này đều sống ở các nước đang phát triển, các đất nước vẫn sử dụng hoàn toàn bằng tiền mặt.
Blockchain của tương lai đang tìm kiếm giải pháp để đem công nghệ này đến mọi nơi trên thế giới, nơi không chỉ lưu trữ tài sản mà còn lưu trữ hồ sơ y tế, quyền tài sản và các loại hợp đồng pháp lý.
2. Nhược điểm của Blockchain
Bên cạnh ưu điểm vượt trội của mình, Blockchain cũng có thách thức đáng kể khi vận hành hệ thống. Rào cản lớn đối với việc áp dụng công nghệ Blockchain không chỉ là kỹ thuật mà còn là chính trị và quy định pháp luật.
Một số thách thức vận hành hệ thống có thể kể đến như:
2.1. Chi phí công nghệ
Mặc dù Blockchain giúp người dùng tiết kiệm phí giao dịch, nhưng công nghệ này không hoàn toàn miễn phí. Ví dụ: Hiện nay, hệ thống “bằng chứng công việc” mà Bitcoin sử dụng để xác thực các giao dịch, tiêu thụ lượng lớn sức mạnh tính toán vì thế người dùng cần trả phí để duy trì dịch vụ này.
Một tính toán thú vị là năng lượng từ hàng triệu máy tính trên mạng Bitcoin gần bằng lượng điện năng tiêu thụ hàng năm của Đan Mạch. Giả sử chi phí điện là 0,03 đô la ~ 0,05 đô la 1KW/giờ thì chi phí khai thác không bao gồm chi phí phần cứng rơi vào khoảng 5.000 đô la ~ 7.000 đô la.
2.2. Tốc độ không hiệu quả
Bitcoin là một công trình nghiên cứu điển hình hoàn hảo cho sự kém hiệu quả có thể có của Blockchain. Hệ thống “bằng chứng công việc” của Bitcoin phải mất khoảng mười phút để thêm một khối mới vào Blockchain. Với tốc độ này, các chuyên gia ước tính rằng mạng Blockchain chỉ có thể quản lý khoảng bảy giao dịch mỗi giây (TPS).
Mặc dù có nhiều loại tiền điện tử khác như Ethereum hoạt động tốt hơn Bitcoin, nhưng chúng vẫn bị giới hạn bởi Blockchain. Chẳng hạn Visa thương hiệu kế thừa có thể xử lý 24.000 TPS.
VIII. Phân loại công nghệ Blockchain
1. Public Blockchain
Nếu một người muốn tạo ra một Blockchain tương tự Bitcoin, cho phép ai cũng có thể tham gia và đóng góp vào mạng public Blockchain, thì trong Blockchain công khai, mọi người có thể tự do tham gia vào các hoạt động cốt lõi của nó.
Bất kỳ ai cũng có thể đọc, viết, kiểm tra và chỉnh sửa các hoạt động diễn ra trên mạng Blockchain công cộng, giúp Blockchain công khai duy trì bản chất tự quản của nó.
Mạng công cộng hoạt động trên kế hoạch khuyến khích nhằm khuyến khích người mới tham gia và giữ cho mạng luôn hoạt động nhanh. Các Blockchain công khai cung cấp các giải pháp hoạt vận hành mang tính phi tập trung, dân chủ hóa và không có thẩm quyền.
Nhược điểm của Blockchain công khai là lượng điện năng cần thiết duy trì sổ cái công khai phân tán rất lớn. Bên cạnh đó, việc thiếu quyền riêng tư và ẩn danh khiến việc bảo mật mạng và danh tính người tham gia khó khăn hơn.
2. Private Blockchain
Nếu một người cần chạy một Private Blockchain nhưng chỉ cho phép mục nhập chọn người tham gia được xác minh, họ có thể chọn triển khai các Blockchain riêng tư.
Người tham gia chỉ có thể tham gia một mạng riêng khi thông qua một lời mời xác thực và được xác minh. Việc xác nhận được thông qua nhà khai thác mạng hoặc bởi một giao thức được xác định rõ ràng do mạng thực hiện.
Sự khác biệt giữa Blockchain công khai và riêng tư là Private Blockchain chỉ kiểm soát những ai được phép tham gia vào mạng, thực thi các giao thức đồng thuận quyết định quyền khai thác cũng như duy trì sổ cái luôn được chia sẻ. Chủ sở hữu hoặc nhà điều hành có quyền ghi đè, chỉnh sửa hoặc xóa các mục nhập trên Blockchain theo yêu cầu.
Nghĩa là một Private Blockchain không được phân cấp, nó giống một cơ sở dữ liệu đóng, an toàn dựa trên khái niệm mật mã. Về mặt kỹ thuật, không phải ai cũng có thể chạy các nút đầy đủ trên Blockchain riêng tư để thực hiện các giao dịch hoặc xác thực thay đổi của Blockchain.
3. Permissioned Blockchain
Loại Blockchain thứ ba là Blockchain được cấp phép, Permissioned Blockchain được cấp quyền cho phép tạo ra một túi hỗn hợp giữa Blockchain công khai, riêng tư và hỗ trợ nhiều tùy chọn tùy chỉnh. Chúng cho phép bất kỳ ai cũng có thể tham gia vào mạng và được cấp phép sau khi xác minh danh tính, phân bổ quyền được phép và được chỉ định để thực hiện một số hoạt động nhất định trên mạng.
Ví dụ: Ripple là một trong các loại tiền điện tử lớn nhất hiện nay, nó được xây dựng để cấp quyền hỗ trợ dựa trên sự cho phép của cho người tham gia. Theo đó người tham gia có thể đọc, truy cập và ghi thông tin trên Blockchain.
Hy vọng thông tin trên sẽ giúp bạn có thêm nhiều kiến thức bổ ích và VPBANKSME tin trong tương lai công nghệ Blockchain sẽ trở thành một điểm sáng trong nền khoa học 4.0.
Xem thêm:
